Scherpe koecontrole

Van koeien weten we dat ze ongemak en pijn maar amper laten zien. Dat klopt toch niet helemaal. Je moet koegedrag wel goed kunnen waarnemen en weten welke gedragsveranderingen wat verraden.

Bij de openingsfoto: De uitdrukking en houding van deze hoogdrachtige vaars zijn gespannen. De zijwaarts gerichte oren en huidplooien op de kaak maken haar verdacht. Ze laat nog niet zien wat er aan de hand kan zijn, maar dat verandert al snel.

Controle van de dieren, of beter gezegd het observeren van de dieren, behoort tot de dagelijkse werkzaamheden op melkveebedrijven. Welke koe zou kunnen afkalven, welke vreet niet goed, welke is tochtig? Welke koe viel op bij het melken en welke koe heeft een klauwprobleem? Dit zijn enkele belangrijke vragen die je als dierverzorger meerdere malen per etmaal moet beantwoorden en die elke dag, 365 dagen per jaar, weer terugkomen. Als je de vraag vaak juist beantwoordt, is dat mede bepalend voor een hoog bedrijfsrendement. Om vaak het juiste antwoord te kunnen geven, moeten mensen die met koeien werken, twee dingen perfect beheersen:

• Het normale gedrag van koeien kennen alsook bijbehorende afwijkingen herkennen en weten wat bepaald gedrag betekent.
• Observeren, dus opmerkzaam zijn en doelgericht kijken naar het gedrag van de koe. Daarvoor moet een mens het op kunnen brengen een moment rust te nemen om zich te concentreren op het individuele dier en het hele koppel.

Leren observeren

Mensen die op betrouwbare wijze kunnen observeren en juist analyseren wat ze zien, heeft iedere melkveehouder graag in zijn of haar stal. Het roept één vraag op: kun je het leren? Of wellicht vaker de vraag: kan ik het iemand bijbrengen? Ja, dat kan en men is nooit uitgeleerd. Het gedrag van runderen wordt namelijk voortdurend onderzocht. Koeien observeren is een kunst die je ontwikkelt. Maar je kunt het oefenen. Dan is het wel nodig telkens weer de noodzaak van observeren in ogenschouw te nemen en er de tijd voor te nemen. Ruim voor medewerkers bijvoorbeeld observatietijd in. Ook bij herkennen van gedrag moet telkens weer de basiskennis in ogenschouw genomen worden. Net als bij al het werk dat men dagelijks doet, ligt ook bij dierobservatie ‘bedrijfsblindheid’ op de loer. Omdat een groot deel van de eerder opgesomde vragen erom draait of het een koe wel of niet goed gaat, zijn de gedragingen die wijzen op ongemak en pijn bijzonder belangrijk. Deze gedragskenmerken zijn op praktische wijze onderzocht en kort en precies omschreven door Gleerup et al., 2015, zie hiervoor de tabel.

Waarnemen, begrijpen wat je ziet, eigen maken en weer opnieuw toepassen met bewust gebruik van je kennis, kan verbazingwekkende resultaten, respectievelijk antwoorden opleveren. Zoals in het voorbeeld op de drie foto’s. Deze vaars, die tegen afkalven aan zit, heeft na een minuut waarnemen duidelijk gemaakt wat het probleem is. In eerste opzicht leek ze gewoon een onopvallende koe.

Tabel 1. Gedragswijzen voor vroegherkenning van pijn en ongemak. Bron: maar Gleerup et al., 2015