Uit het oogpunt van koecomfort moet ook het ‘staan en gaan’ van de koeien in de gaten worden gehouden. Koeien lopen vaak te lang op een ongeschikte bodem. Enkele tips voor het verbeteren van het ‘sta-comfort’.
Gaat het over koecomfort, dan praten we meestal over de ligboxen en de plek aan het voerhek. Gezien het vreten en liggen voor de gezondheid nogal van belang is, is dat ook niet ongegrond. Behalve op het vreten en liggen, heeft de internationale wetenschap ook ogen geworpen op het gedrag ‘staan’.
Let op de signalen
Hoe is te zien of een staande koe zich goed voelt? In het verleden zijn enkele criteria voor ‘goed staan’ uitgekristalliseerd:
Op de stappen letten
Als koeien er de mogelijkheid toe hebben, maken ze bewust een keuze voor een bodem. Bij lopen mijden ze paden met, of van, niet gelijkliggende stenen. Kunnen ze kiezen tussen beton en rubber, dan kiezen ze voor de rubber-bodem. Ook duidt het erop dat een staande koe voorkeur heeft voor een bepaalde ondergrond. Meerdere studies duiden erop dat als koeien met één klauw op een ruwe, harde of niet-vlakke bodem staan, ze hun gewicht van die poot verschuiven naar de andere poten. De kwaliteit van de bodembekleding is dus belangrijk voor koeien. Ongelijke bodembekledingen, scheuren en barsten en heel ruwe oppervlakken, leiden ertoe dat koeien erg nauwkeurig hun route bepalen. Niet alleen als ze lopen, maar ook als ze stilstaan.
Let op onrustig gedrag
Hoe langer koeien staan, des te onrustiger ze worden. Ze verzetten hun klauwen vaker in een minuut naarmate ze langer staan. Zo verschuiven ze hun gewicht heen en weer. Waarop dat meer verschuiven van het gewicht precies duidt, is niet met zekerheid te zeggen. Mensen bijvoorbeeld, gebruiken dit ‘verschuiven van het gewicht’ om de doorbloeding in de benen te verbeteren. Koeien doen het waarschijnlijk om dezelfde reden: Om het staan beter uit te kunnen houden tijdens het wachten of het melken. Mensen spreken dan ook over een onaangenaam gevoel naarmate ze langer hebben gestaan. Wetenschappers vermoeden dat voor koeien hetzelfde geldt.
Rennen om te gaan liggen
Hoe snel gaan de koeien liggen? Je kunt beoordelen hoe comfortabel een koe zich voelt als ze staat, als je ziet wat er gebeurt als een koe de gelegenheid heeft te gaan liggen. Liggen ze na het melken of vaststaan in het voerhek in no-time, dan duidt dat erop dat ze zich staand niet zo behaaglijk voelden of al te lang hebben gestaan. In studies, waarbij koeien drie of vier uur lang werd verhinderd te gaan liggen, gingen ze al naar enkele minuten liggen, zodra ze die mogelijkheid hadden. Dat zegt dat lang staan de koeien uitput.
Moe in de poten
Waarom is het sta-comfort zo belangrijk? Snel gaan liggen na een langere statijd (melken) kan nadelig zijn. Na het melken leidt het er bijvoorbeeld toe dat koeien direct gaan liggen in plaats van eerst te gaan vreten of drinken. Daardoor kunnen het aantal ligplaatsen drukker bezet zijn dan nodig. Overbezetting verhindert ook dat koeien voldoende ligtijd kunnen nemen. Koeien die gedwongen zijn langere tijd te staan, hebben een verhoogd risico op stress. Deze koeien hebben meer stresshormoon (Cortisol) en zijn dus vatbaarder voor stress dan wanneer ze minder lang moeten staan.
Ook het moment waarop koeien lang moeten staan, heeft invloed. Staan ze bijvoorbeeld voor het afkalven of in de lactatiestart teveel, dan worden ze eerder kreupel of hebben ze later in de lactatie klauwaandoeningen. Je zou de dagelijkse routine van een koe zo moeten inrichten, dat ze zo min mogelijk hoeft te staan. Maar ook de koeien zelf kiezen er soms bewust voor langer te staan. Bijvoorbeeld als de temperatuur boven de 21 graden Celsius is. Door te blijven staan voorkomen ze het ‘warm worden’, door niet te gaan liggen. Goede stalventilatie kan dus ook in minder statijd resulteren.
Onnodig staan voorkomen
Controleer het dagverloop van de koeien, Zijn er dagelijks momenten waarop koeien langer dan drie uur moeten staan? Neem niet alleen de melktijd, maar ook de tijd ervoor en erna mee. Hoeveel tijd is nodig voor gezondheidscontroles, vruchtbaarheidsonderzoek, dan wel het insemineren? Hoe lang staan de koeien vast?
Bekijk de bodembekleding, de kwaliteit ervan is belangrijk. Vloeren met scheuren, barsten, schurend oppervlak of vrijliggende randen zijn onaangenaam voor koeien. Rubber vloerbekledingen kunnen helpen, vooral in staldelen waar de koeien vaak staan, het sta-comfort te verbeteren. Een goed klimaatbeleid is van belang. In de zomer, als de temperaturen boven de 21 graden liggen, hebben de koeien meer tijd nodig een lichaamswarmte kwijt te raken en dat doen ze staand. Schaduwplekken, sprinklers boven de vreetgang of de wachtruimte en ventilatoren in de stal en melkstal kunnen de koeien helpen met afkoelen. Sprinklers in de vreetgang verleiden de koeien in de zomer daar langer te staan. Dat maakt de bodembedekking in deze gang des te belangrijker.
Samenvattend
Koecomfort betekent de koeien zoveel mogelijk tijd en plaats geven om te liggen en de statijden zo kort als mogelijk te maken. Het gaat dus niet alleen om de uitrusting van de ligboxen en de loopgangen, maar ook om een ideaal dagritme voor de koeien waarbij lange statijden niet voorkomen.
Bron: Cassandra Tucker, Department of Animal Science, Universiteit Davis, Californië, VS
Tekstbewerking: Birte Ostermann-Palz – Foto: Gregor Veauthier
