Meer grip op zwaargeboorten

Zwaargeboorten leveren niet alleen forse portie extra werk op, maar hebben vaak ook gevolgen voor de lange termijn Hoe dat komt en hoe je het voorkomt, legt Professor Alexander Starke van de Universiteit van Leipzig uit. Verslag van de Melkveehoudersdag in het Duitse Iden. Foto: Christine Stöcker

Het percentage doodgeboorten verschilt tussen de landen enorm. Het gaat van 2 procent in Noorwegen (3 procent bij vaarzen) tot wel 8 procent (koeien) respectievelijk 12,1 procent (vaarzen) in de VS.

Maar waar ligt de hoofdoorzaak van doodgeboorten? Bij een studie op een Oost-Duits melkveebedrijf kwam bijna 10 procent van de kalveren dood ter wereld. Het zat de verantwoordelijken op het bedrijf niet lekker. Samen met de dierenartsen van TiHo Hannover wilden ze met een thesis de onderste steen boven halen. En zie het resultaat. Alleen al doordat iedere geboorte vanuit de studiedoeleinden werd begeleidt, daalde het percentage doodgeboorten binnen een jaar van 9,3 naar 3,4 procent. Uiteraard is geboortemonitoring altijd een compromis tussen personeelskosten en diergezondheid. Maar het duidt wel aan hoever de mogelijkheden gaan en in hoeverre kosten een argument zijn om doodgeboorten te accepteren.

Alleen al door de geboortebegeleiding tijdens een studie op een Duits bedrijf, daalde het percentage doodgeboorten van 9,3 naar 3,4 procent.

Bloedverzuring

Doodgeboorten en beschadigingen zijn slechts het puntje van de ijsberg. Een lange uitdrijvingsfase en intensieve trekhulp bij een zwaargeboorte zorgen voor zuurstoftekort voor het kalf. Kooldioxide, dat bij de energievoorziening ontstaat in het weefsel, kan niet via de navelstreng het lichaam uit. Het kalf krijgt een bloedverzuring. Begint het kalf tijdens de uitdrijving te ademen, dan komt er vruchtwater in de longen. Dat verhindert de gasuitwisseling en leidt tot storingen in de bloedsomloop. Door de daaropvolgende verzuring, raken de zenuwcellen in de hersenen beschadigd. Kalveren met zwaargeboorten drinken vaak slecht, nemen minder biest op en krijgen zo te weinig antilichamen binnen. Ziekten zoals diarree en ademweg-aandoeningen volgen en openen meer deuren naar een zwakke immuniteit.

Geboorte en eerste verzorging ‘managen’

Om het voorkomen van zwaargeboorten te minimaliseren, kun je naast de keuze van de erfelijke factoren er op aanpassen, ook als volgt aan het werk gaan bij een acuut geval:

Koeien juist voorbereiden: Een te hoge (nauwe geboortewegen) of te lage (meer kreupelheid, weinig ‘kracht’) lichaamsconditie verzwaart een goede levensstart. Selecteer deze koeien al in de droogstand (via koppelmanagementsoftware) en neem deze dieren minimaal één keer per week onder de loep.
Geboortehulpen volgens vast regime: Laat de koe duidelijke geboortesignalen zien, zoals een 90 graden geheven staart, een zichtbare vruchtblaas, bloederig slijm of perst ze al met de buikspieren? Onderzoek dan vaginaal met een schone (!) arm of handschoen de opening van de baarmoedermond, de zichtbaarheid van de vruchtblaas, levenstekenen en ligging, positie en houding van het kalf.
Trekhulp beperken: Moet je ingrijpen, dan rustig en bedachtzaam. Trekken ‘zo hard je kunt’ brengt schade aan de groeischijven (de delen waar de beenderen groeien) van het kalf en kan zelfs leiden tot beenbreuken bij het kalf om van het letsel bij de koe maar niet te spreken. (Komt het tot een breuk, schakel dan een dierenarts in. Dat ben je je kalf schuldig.)
Kalf verzorgen: Is het kalf er eenmaal, zuig dan het laatste slijm weg (bijvoorbeeld met een kalfredder) en leg het kalf in borstligging. Dat zorgt voor een optimale ontvouwing van de longen. De navel onmiddellijk na de geboorte vanaf de buitenkant behandelen met Chlorexedine of jodium. Door de anatomie van de navel bestaat het risico, dat een ontsteking van de buitenste naveldelen makkelijk andere organen bereikt. Dat kan ernstige gevolgen hebben, hier dus hoe dan ook op de hygiëne letten.