Als de opdrijfroutes in de stal goed doordacht zijn en de hekken op de goede plek hangen, spaart dat tijd uit en voorkomt het stress bij dier en mens.
Bij de hoofdfoto: Zit de juiste poort op de juiste plaats in de stal, dan kan dat bij zowel koe als mens een hoop stress wegnemen. Met slagbomen kunnen makkelijk drijfroutes worden afgescheiden of tijdelijke wachtruimtes worden gecreëerd, bijvoorbeeld achter de robots of melkstal. Foto: Sophie Hünnies
Koe 821 moet worden gesepareerd. Het probleem: ze ligt aan de andere kant van de stal, lekker in een ligbox. Moet deze klus door één persoon gedaan worden onder tijdsdruk. Dan is het scenario waarin het geduld op de proef wordt gesteld al snel werkelijkheid. Als de koe eenvoudigweg niet in de juiste richting wil lopen en zich blijft omdraaien, kan dat haar drijver aan het zweten brengen. Als de koe eenmaal is waar ze wezen moet, zijn beide gestrest: zowel de medewerker als de koe. Koeien verplaatsen naar een andere afdeling behoort tot de dagelijkse werkzaamheden op een melkveebedrijf. Om stress voor dier en mens te reduceren, moeten opdrijfroutes zo eenvoudig als mogelijk zijn en moet het drijven met zo min mogelijk contact tussen dier en mens verlopen. Het doel: één persoon brengt de koe van A naar B, zonder stress. Functionele beweegbare hekken en poorten helpen bij het leiden en sturen van het koeverkeer in de stal.
Geen ruimte voor een wachtruimte achter de melkstal of melkrobots? Wil je in dat geval de drijfroutes in de stal afsluiten, maar is er geen plek voor de in de praktijk veelgebruikte zwenkende hekken? Geen probleem. Kies voor een slagboom. Deze hekken gaan verticaal naar boven open. Met relatief weinig kracht sluit je het hek door het naar beneden te trekken. Zo ontstaat binnen enkele secondes een afscheiding. Een zeer flexibel hek dus. Deze hekken zijn meestal modulair qua breedte en kunnen dus in stalgangen met uiteenlopende breedtes worden gemonteerd. Hefhekken en draaipoorten zijn ook geschikt voor ruimtes waar groepen koeien gesepareerd moeten worden. Overal waar te weinig of geen plek is voor zwenkende hekken, kunnen ze worden ingezet. Het hefhek wordt verticaal omhooggeschoven om het te openen. Het draaihek moet daarvoor 90 graden ‘om zijn as’ worden gedraaid. Het hefhek is vooral een goede optie als het hek niet dagelijks wordt gebruikt. Een draaihek is geschikter voor dagelijks gebruik. Dat vraagt voor het gebruik iets minder inspanning. Toch is nog altijd meer kracht nodig dan bij een slagboom. Beide hekken zijn stabiel genoeg en houden het als een koe ertegenaan schuurt of als tochtige koeien elkaar via het hek opzoeken. De hekken zijn dus prima geschikt voor langdurige afscheiding van een groep koeien.
Koeien lopen niet graag in de richting van iets wat buiten hun gezichtsveld ligt, een hoek om bijvoorbeeld. De oplossing hiervoor is een gebogen hek. Deze zijn vooral geschikt voor plaatsen in de stal waar koeien de hoek om moeten of een bocht moeten maken. Hiervoor kunnen normale zwenkhekken gebogen worden. Vooral daar waar koeien dagelijks of dagelijks meermaals passeren, is het lonend om de routes en hekken en poorten aan de koeien aan te passen en niet andersom te denken. Wees niet tevreden met de standaardoplossingen van vooraanstaande leveranciers. Vraag de dichtstbijzijnde smid of hij bestaande hekken rond kan maken.
Soms lopen koeien na het melken terug in de richting van de melkstal en blokkeren zo de uitgang. Eenrichtingspoorten kunnen uitkomst bieden, Texaspoorten met de twee ‘vleugels’ bijvoorbeeld. Ze zijn geschikt voor eenrichtingroutes in de stal. Bijvoorbeeld als op een robotbedrijf de gang achter de voergang wordt bereikt via het robotplein en is gescheiden van de liggedeelten van de stal.
Koeien kennen de hekken
Belangrijk voor efficiënt gebruik van poorten en hekken in de stal is dat de dieren ze kennen en efficiënt gebruiken. Daarbij kan het helpen al in de jongveestal een hek of poort te monteren. Daarvoor zijn eenrichtingspoorten geschikt die doorgaans geopend zijn, maar soms, net voor het voeren, gesloten worden. Dieren moeten er dan doorheen om bij het voer te komen. Zonder training kan het nog weleens voorkomen dat de dieren, eenmaal in de ligboxen stal, zonder plan voor een hek staan tot ze het passeren van een oudere koe af kunnen kijken.
De Finse dierenarts Virpi Kurkela adviseert voor kwaliteit te kiezen en niet voor goedkope hekken en poorten. Ze worden immers dagelijks gebruikt. Overigens: Niet alleen de koeien, maar ook personen kunnen in de stal met hekken en poorten worden gestuurd. Smalle (persoonsbrede) doorgangen op de juiste plaatsen in de stal maken dat mogelijk. Ze verhogen bovendien de veiligheid, omdat ze snel ‘vluchten’ mogelijk maken, bijvoorbeeld in de jongveestal. Deze personeelspoorten mogen niet breder zijn dan 40 cm, dan kunnen de koeien er nooit door. Poorten en hekken in de stal kunnen ook de arbeidsvreugde vergroten. Zeker op familiebedrijven, weet Kurkela. Vooral slagbomen zijn zó eenvoudig te bedienen dat vrijwel iedereen daarmee alleen koeien kan drijven en separeren. De lichamelijke aanspraak is niet hoog, maar de veiligheid wel, waardoor ook jongere en oudere familieleden het werk kunnen doen. Vooral op familiebedrijven kunnen zo de familieleden die bereid zijn bij te springen, makkelijker worden ingezet in de dagelijkse routine, bijvoorbeeld in de avond nog even een koe die op punt van afkalven staat separeren. Onderwijl bewegen de koeien zich met minder stress door de stal en kunnen ze zich richten op het produceren van melk.
Routes die koeien dagelijks lopen, moeten zijn aangepast aan de koe. Laat hekwerk op maat maken. Foto: 4dBarnSophie Hünnies
