Traumatische reticuloperitonitis (scherp-in) verloopt vaak zwaar met koorts en een depressie in de productie. In dit artikel vind je tips ter preventie van scherp-in.
Herkauwers vreten dagelijks grote hoeveelheden gestructureerd voer. Tijdens het vreten selecteren ze amper wat ze opnemen. Zo komen lichaamsvreemde voorwerpen zoals stukjes ijzerdraad, spijkers of plastic voorwerpen met scherpe kanten snel in de pens en netmaag terecht. Door de voor de vertering nodige contractie van de pens verwonden deze scherpe, lichaamsvreemde voorwerpen de penswand. Wat ook mogelijk is, is dat een metaaldeeltje in het lichaam gaat roesten, zich inkapselt en zich op deze manier door het lichaam beweegt. Dieren die een lichaamsvreemd voorwerp hebben opgenomen, nemen minder voer op en herkauwen minder. Er kan een lichte gasophoping (tympanie) ontstaan. Verminderde productie, een gekromde rug, niet willen bewegen en kreunen zijn verdere symptomen van scherp-in. De symptomen zijn in de eerste twee dagen het duidelijkst en kunnen daarna snel afnemen. Hoor je met een stethoscoop in de linker hongergroeve geen geluiden, dan kan een test op scherp-in, bijvoorbeeld afkloppen van de buikwand, de verdenking bevestigen.
Dodelijke afloop
Meestal heeft een koe met scherp-in ook koorts. De inwendige verwondingen leiden tot ontstekingen van de borst- of buikhuid, ontsteking van de hartzak (pericarditis) of tot abcessen in de netmaag of lever. In het verdere verloop kan scherp-in resulteren in een zenuwverlamming die het opboeren van gas (de ructus) onmogelijk maakt. Als gevolg daarvan kan het middenrif scheuren of het lichaamsvreemde voorwerp kapselt zich in en beweegt zo door het lichaam. Een lichaamsvreemd voorwerp resulteert met een beetje geluk alleen in tijdelijk productieverlies, maar in het ergste geval eindigt het in de dood.
Is een koe verdacht op scherp-in, dan is een grondig onderzoek door de dierenarts nodig om andere aandoeningen met vergelijkbare symptomen uit te sluiten. Tot deze aandoeningen behoren onder meer koliek, verteringsstoornissen, schimmelvergiftigingen, clostridia-infecties of lebmaagzweren. De standaardbehandeling bestaat uit het inbrengen van een kooimagneet (magneet in kunststof kooi). Deze magneet moet sterk genoeg zijn om een spijker die in de penswand steekt aan te trekken. De aangetrokken spijker komt in de kooi te liggen en kan dan geen schade meer aanrichten. Buikhuidontstekingen worden systematisch antibiotisch behandeld. Ook de operatieve verwijdering van lichaamsvreemde voorwerpen middels opening van de pens is in theorie mogelijk. In de praktijk wordt het echter maar zelden gedaan. Vanwege de meestal zware gevolgen van de aandoening scherp-in, is preventie bijzonder belangrijk. Daarom is het belangrijk dat hakselaars en opraapwagens zijn voorzien van magneten om te voorkomen dat metaaldeeltjes in de kuil komen. Om te voorkomen dat scherpe plastic delen in het voer komen, helpt alleen een goede hygiëne op het veld, bij het inkuilen en bij het voeren.
Tips van de dierenarts
Bij dierenartsenpraktijk Bramsche (D) stamt 90 procent van de lichaamsvreemde voorwerpen die tot problemen leiden uit autobanden met scheuren die worden gebruikt om de kuil af te dekken. Als het rubber oplost, komen de metaaldraadjes vrij en vallen die in het voer. Autobanden moeten dus regelmatig gecontroleerd worden en kapotte banden moeten niet meer gebruikt worden op de kuil. Dierenartsen adviseren elke vaars na de eerste inseminatie preventief een sterke, kooiloze magneet toe te dienen. Dit is een goedkope preventieve maatregel die het merendeel van de gevallen van scherp-in voorkomt.
Met de volgende maatregelen bescherm je de dieren tegen scherp-in:
- Wat niet in het voer hoort, voor de snede van het perceel halen.
- Na reparaties (van bijvoorbeeld afrasteringen) nabij percelen of in sleufsilo’s restmateriaal grondig opruimen.
- De voermengwagen regelmatig op loszittende onderdelen controleren.
- Het erf schoonhouden. Let wel: slijtdeeltjes van borstels van veegmachines kunnen ook ernstige schade in de koe aanrichten.
Tekst: Marion Weerda Foto: Grottendiek
