Quorum-sensing is een nieuwe antibioticavrije behandelingsmethode die zou voorkomen dat bacteriën een ondoordringbare biofilm vormen. Elite geeft uitleg en gaat de stand van onderzoek na.
De naam van een nieuwe soort behandelingsmethode voor uierontstekingen rolt niet erg makkelijk over de tong: quorum sensing. Het werkingsprincipe van deze methode is al even complex. Met quorum sensing wordt de intercellulaire communicatie van bacteriën onderling bedoeld waarmee bacteriën onder andere in staat zijn een biofilm te vormen om hun eigen populatie te beschermen.
Zo staat in de wetenschap bijvoorbeeld het vermogen van de mastitisverwekker S. aureus bekend als mogelijke oorzaak voor het niet aanslaan van behandelingen. Wat de nieuwe behandelingsmethode beoogt te doen, is niets anders dan biochemische communicatie van de bacteriën en daarmee de vorming van de biofilm beïnvloeden. Dat vergoot de kansen van de lichaamseigen afweer.
Op de markt zijn producten van bijvoorbeeld de firma AHV die oraal aan koeien met uiergezondheidsproblemen kunnen worden toegediend. Het gaat om aanvullende diervoeders in de vorm van bolussen, pasta’s of vloeibare producten. De ingrediënten zijn onder meer cichoreipoeder, wilgenschors, gisten, gemberwortel en andere stoffen van plantaardige oorsprong.
Eerste praktijkervaringen
In de praktijk zijn de eerste positieve ervaringen opgedaan en zijn er aanwijzingen dat de antibioticavrije bolussen, waarvan er meerdere achtereen gegeven moeten worden, effect hebben.
Een studie uit Litouwen vond bij 62 klinisch en subklinisch zieke koeien 14 dagen na de behandeling met een bolus met knoflookextract, plus een ontstekingsremmer (NSAID), een lagere geleidbaarheid van de melk alsook een langere herkauwduur in vergelijking met een antibiotische behandeling plus een NSAID. Het verschil waarmee het celgetal daalde bij beide behandelingsgroepen was niet significant.
Een praktijkwaarneming door dierenartsenpraktijk Papsthardt en Fisch in Bockhorn (D) bij 20 kwartieren van 20 koeien met een celgetalverhoging bij de laatste melkcontrole en voorafgaande aantoning van verwekkers, verliep positief. Op de eerste dag werd een bolus (AHV) ingezet op basis van gemberwortel. Op de tweede dag kregen de koeien een nagenoeg vergelijkbaar product in vloeibare vorm. Resultaat: tweederde van de kwartieren waarin een verwekker was aangetoond, was zes weken na de behandeling genezen, volgens Dr. Fisch. De celgetallen daalden van oorspronkelijk 366.000 tot 2,2 miljoen cellen per millimeter naar een niveau van 126.000 tot een miljoen cellen per millimeter. “Het best sloeg de behandeling aan bij streptokokken”, verklaart Dr. Thomas Fisch. Daarbij moet opgemerkt worden dat bij deze behandeling geen onbehandelde controlegroep meedraaide en het aantal dieren in de waarneming gering was. De beide praktiserende dierenartsen van de praktijk verwachten het grootste effect bij koeien met verhoogd celgetal.
Weinig onafhankelijke studies
De onderzoeksinteresse naar quorum sensing is wereldwijd groot, omdat chronische infecties en antibioticaresistentie toenemend problemen opleveren. Tot nu zijn er echter geen onafhankelijke studies met dieraantallen van betekenis gedaan om de vraag te beantwoorden hoe het mechanisme kan worden geremd. Solide data om de methode aan te bevelen ontbreken dus. Professor Volker Krömker van de universiteit van Kopenhagen (DK) waarschuwt altijd te relativeren als het begrip quorum sensing in relatie wordt gebracht met genezingspercentages bij mastitis. In reclamecampagnes kunnen dergelijke gegevens op misleidende wijze worden gebruikt. “Bovendien konden in de melkklieren van chronisch zieke dieren tot dusver alleen bij S. aureus biofilms worden aangetoond, bij andere verwekkers zijn daar geen aanwijzingen voor.”
Tekst: Silvia Lehnert
