Hebben koeien stress, dan zal dat zich later weerspiegelen in de klauwgezondheid. In dit artikel worden de belangrijkste stressfactoren, en een aantal belangrijke maatregelen om de klauwgezondheid te stabiliseren, samengevat.
In het bijzonder in de herfst of wanneer de dieren in lactatie de productiepiek bereiken, hebben koeien klauwproblemen. Wat is de oorzaak? Ten eerste is het belangrijk om te weten dat klauwproblemen vaak vertraagd optreden. Vier tot zes weken nadat de koeien hebben geleden aan stress, treden vaak de eerste klauwaandoeningen op, zoals wittelijndefect of klauwbevangenheid.
De drie belangrijkste oorzaken voor stress en daaropvolgende klauwaandoeningen zijn:
- Hittestress
- Perioden waarin koeien te lang staan
- Transitieperiode
Hittestress: Koeien staan om zich te koelen
Hittestress heeft een negatieve invloed op de klauwgezondheid later doordat koeien bij hoge temperaturen duidelijk langer staan om zichzelf beter te kunnen koelen. Daardoor is de uitgeoefende druk op het klauwbeen en de gewrichten hoger. Gelijktijdig zorgt het ‘koelmechanisme’ van de koe ervoor dat er minder bloed bij de ledematen komt. Door de slechtere doorbloeding worden ontstekingen in de klauw minder goed (vanuit het dier zelf) bestreden. Bovendien ontvangt ook de lederhuid minder voedingsstoffen. Het zet de deur open voor zoolzweren en wittelijndefecten. Het hoornweefsel herstelt minder snel en de zool wordt dunner. Daarbij komt nog dat koeien met hittestress minder vreten en dus ook minder herkauwen. Dat resulteert weer in minder pensbuffer. Subklinische pensverzuring kan het gevolg zijn en dat vergroot de kans op klauwbevangenheid.
Niet te lang staan
Ook te lang staan is niet goed voor de klauwgezondheid. Daar waar koeien in de regel lang staan, bijvoorbeeld in de wachtruimte, stijgt de temperatuur door de kortstondige overbezetting. De gevolgen die de warmte teweegbrengen zijn hiervoor reeds beschreven (minder doorbloeding, dunner wordende zool). Perioden waarin koeien te lang staan, ontstaan vooral in overbezette stallen.
Transitieperiode is groot stressmoment
Het derde belangrijke stressmoment voor koeien is de transitieperiode. Dan zorgen de verhoogde spiegels aan hormonen en enzymen ervoor dat de banden in het lichaam van de koe zacht worden. Worden de klauwen niet op het juiste moment behandeld, dan kunnen de banden in de klauwen verrekken en dat maakt de klauwen gevoeliger voor beschadigingen. In de transitieperiode is ook het immuunsysteem van de koe zwakker en dat maakt de koe gevoeliger voor infecties, ook als het gaat om de klauwen. Maar dat zie je pas in de eerste 60 lactatiedagen.
Acht stappen om de klauwgezondheid te verbeteren
Omdat klauwziekten meerdere en vaak elkaar overlappende oorzaken kennen, moeten meerdere maatregelen worden doorgevoerd om de klauwgezondheid op een stabiel niveau te krijgen.
Koeien koelen: Schaduw, sproeiinstallaties en ventilatoren verbeteren het klimaat voor de koeien. Dat voorkomt vervolgens onnodig blijven staan.
Statijden minimaliseren: Het doel moet zijn de koeien zoveel mogelijk mogelijkheden te bieden om te liggen (tijd en ruimte). Daarom moeten ook de statijden in wachtruimtes of seperatieruimtes telkens geanalyseerd en geminimaliseerd worden. Koeien zouden minimaal 12 uur moeten liggen, 14 uur is ideaal.
Vaarzen niet uit het oog verliezen: Vooral eerstekalfskoeien die groot deels op de wei zijn opgefokt, moeten voor het afkalven voldoende tijd hebben om aan het lopen op het rubber of beton in de stal te wennen. Een klauwbehandeling drie tot acht weken voor het afkalven is aanbevolen. Vanaf 10 maanden moeten pinken ook routinematig op Mortellaro gecontroleerd worden.
Bekappen voor het droogzetten: Het is belangrijk dat koeien met goed uitgebalanceerde klauwen de transitieperiode ingaan. Ook is het belangrijk niet teveel klauwhoorn weg te snijden.
Bouw voor de klauwen: Traditionele, dichte stalvloeren voldoen maar enkele jaren aan eisen van de koe. Vervolgens worden ze te ruw wat resulteert in overmatige slijtage van de klauwen, of te glad wat leidt tot meer kans op verwondingen of klauwbeschadigingen. Een slechte vloer kan de klauwgezondheid flink onderuit halen.
Tijdig behandelen: Wordt een koe kreupel gezien, dan moet ze binnen 24 uur behandeld worden.
Klauwbad als preventiemaatregel: Met klauwbaden zijn vervuiling van de klauwen en Mortellaro in de hand te houden. Maar ze zijn geen alternatief voor een daadwerkelijke behandeling van zieke klauwen. Klauwbaden mogen ook zeker niet onnodig worden toegepast (afhankelijk van middel).
Communicatie is belangrijk: Alleen als de melkveehouder en/of bedrijfsleider, de dierenarts en de voeradviseur op één lijn zitten, is een verbeterde klauwgezondheid haalbaar.
Bron: Dairy Herd Management; Karl Burgi Dairyland Hoof Care Institute, Baraboo, VS
Tekstbewerking: Birte Ostermann-Palz – Foto: Felicitas Greil
