Niemand eet graag van een bord waar de resten van de vorige dag nog op zitten. Dat geldt ook voor onze koeien. Veel voergangen zijn dan ook toe aan een renovatie. Een precisiewerk.
Bekijk de voergang in de stal eens van dichtbij. Strijk met de vlakke hand over het vlak waarop je dagelijks vers voer uitdoseert. Voel je gaten of oneffenheden in de betonlaag? Is het oppervalk ruw? Voel je ook nog een vettige aanslag op je handen die onaangenaam ruikt? Dan is het de hoogste tijd om de voergang te renoveren.
Na enkele jaren gebruik is het oppervlak van een betonnen voergang behoorlijk versleten. Het beton wordt ruw en vertoont gaten. In de poriën in het beton bijven voerresten achter die je nauwelijks weg krijgt. Er vormt zich in de gaten een laagje van restvoer en speeksel. Dit veroorzaakt een explosieve toename van de kiembelasting in het verse voer, wat leidt tot minder voeropname.
Kuilvoer vreet poriën in het beton
Het poreuze betonoppervlak ontstaat hoofdzakelijk door de zuren in de voerbestanddelen, vooral in het kuilvoer. Deze voerzuren tasten de kalkdeeltjes in het beton aan. De mechanische bewegingen over het oppervlak van de voermengwagen en de voerschuif of –band, maar ook de over het betonoppervlak bewegende koeientongen, maken de deeltjes los zodat poriën en oneffenheden ontstaan.
Controleren, informeren en afwegen
Het doel van de voergangrenovatie is het herstellen van een vlak en glad vreetoppervlak. Een glad oppervlak kun je beter reinigen en voorkomt dat zich een dunne vuilfilm opbouwt. De koeien vreten dan schoner voer zonder oude voerresten en de bacteriën die zich daarin hebben genesteld. Bovendien passen gladde oppervlakken beter bij het vreetgedrag van koeien: er is minder gevaar op verwonding bij likken over de vloer als het oppervlak glad is.
Stel jezelf de volgende vragen voor je begint aan de renovatie van de voergang:
- Moet de volledige voergang gerenoveerd worden?
- Kan ik tijdens de renovatie de koeien elders laten vreten (weidegang) of is renoveren in delen een optie?
- Welk materiaal past op mijn bedrijf, of welke optie is het best voor dit bedrijf?
- Wie heeft voldoende kennis van het renoveren van voergangen om me goed te kunnen adviseren?
- Zijn er bedrijven in de omgeving die recent hun voergang hebben gerenoveerd? Kan ik deze bedrijven bezoeken en de voergang in de praktijk bekijken?
- Wat zijn de kosten?
- Bij al deze afwegingen is er de keuze uit verschillende materialen:
Tegels: betaalbaar en duurzaam
Tegels zijn zeer geschikt voor een voergang. Wel kunnen de vele voegen problemen met de voerhygiëne opleveren als voerresten en speeksel zich erin kunnen vastzetten. Tegels van hoge kwaliteit zijn echter zeer duurzaam. Als de kwaliteit van de tegels goed is en de tegels goed zijn gezet, kan de levensduur tot wel 40 jaar oplopen.
Voor het zetten van tegels moet de voergang eerst goed worden voorbehandeld. Dat betekent reinigen en oneffenheden uitvlakken. Let op: de droogtijd van middelen om de oneffenheden uit te vlakken kan variëren van enkele uren tot enkele dagen. Als de tegels worden gelijmd is voor de uitharding van de lijm ook zeker 24 uur nodig.
Bij het zetten van de tegels valt of staat de duurzaamheid van de uiteindelijke voergang met de voegen. Deze moeten goed en gelijkmatig zijn gevuld, zodat er geen voerresten in achterblijven. Vaak kunnen tweedekeus tegels worden gebruikt. Dat drukt de kosten. Bij tegels moet echter wel op de slijtvastheid worden gelet (slijtageklasse 5) en op de stabiliteit van het gladde oppervlak. Bovendien moeten ze vorstbestendig zijn.
Tip: frees het beton langs het voerhek zo diep weg als de tegels plus lijmlaag hoog zijn. Dan ontstaat geen hoogteverschil dat vooral stoort bij het aanschuiven van het voer.
Beoordeling: betaalbaar, duurzaam, tegels leggen vraagt meerdere dagen en veel zorgvuldigheid.
Rvs: duur, snel te monteren
Voergangen die zijn bekleed met roestvrij staal hebben een heel glad oppervlak. Dat heeft als groot voordeel dat de koeien zich niet kunnen verwonden als ze over de voergang likken.
Een voordeel van rvs-platen is dat ze snel te monteren zijn. Daardoor hoeven de koeien tijdens de renovatie niet per se naar een andere stal of stalafdeling om ze te kunnen voeren. Binnen enkele uren is de voergang namelijk weer bruikbaar. Rvs heeft nog een voordeel: het is overal verkrijgbaar. Rvs is wel aanzienlijk duurder dan de andere varianten in dit artikel, maar heeft altijd nog een restwaarde op het moment van afvoer.
Rvs-platen kunnen bij een lokale metaalhandel worden besteld in de normgrootte van 125 bij 250 millimeter. De staalplaten worden op de gereinigde en gevlakte betonvloer gelegd en aan elkaar gelast. Een alternatief is om de voegen te dichten met epoxyhars, maar dat moet wel een dag drogen.
De rvs-platen kunnen op de schone, gevlakte betonvloer worden gelegd, maar ook in een gefreesde verdieping zodat geen rand ontstaat op de voergang. Dat verschil merk je bij aanschuiven van het voer. Bij gelegde platen moet erop worden gelet dat geen naden of randen ontstaan door de onderlinge verbindingen. Een optie is platen met rondom een gezette rand gebruiken, deze rand moet 1,5 tot 3 centimeter hoog zijn. Snijd met een frees een sleuf in de vloer met dezelfde diepte, dan blijft de voergang vlak. Op plaatsen waar in de winter sneeuwkettingen worden gebruikt tijdens het voeren – in de Alpenlanden of Scandinavië bijvoorbeeld – zijn rvs-platen niet geschikt als voergangbedekking.
Tip: zorg voor een rechte ondervloer, anders ontstaan deuken. Deze kun je niet met een zachte hamer uitdeuken zoals bij de motorkap van een auto.
Beoordeling: duur, snel te plaatsen, lange levensduur
Polymeerbeton: solide
Voergootschalen die zijn gemaakt van polymeerbeton zijn vaak L-vormig en in verschillende maten verkrijgbaar. Het voordeel van deze wijze van voergangbekleding is dat voerresten zich er door de ronde L-vorm nauwelijks aan kunnen hechten.
Polymeerbeton is lichter dan gewoon beton. Dat maakt transport en installeren makkelijker. Bovendien heeft polymeerbeton een zeer glad en poriearm oppervlak. Het is waterdicht en heeft een goede weerstand tegen chemicaliën. Zuren uit het voer tasten het oppervlak amper aan.
Ook is polymeerbeton bestendig tegen temperatuurschommelingen, vorst en zelfs vuur.
Polymeerbetonnen voertrogschalen moeten gelegd worden als het beton of de mortel nog nat is. De naden moeten zorgvuldig worden gevoegd, zodat geen voerresten in de naden kunnen komen. Het voegsel moet minstens vijf dagen uitharden. Pas na 28 dagen is beton volledig uitgehard, tenminste bij temperaturen boven 12 graden Celsius. Als het kouder is heeft beton meer tijd nodig om uit te harden.
De kosten van voertrogschalen zijn hoger dan die voor een betegelde voergoot.
Tip: werk luchtbellen in het nog natte beton weg met een rubberhamer.
Beoordeling: relatief duur, wachttijd meerdere dagen, lange levensduur.
Coating: zorgvuldigheid vereist
Coatings worden op het beton aangebracht en vormen een zeer glad oppervlak. Coatings zijn echter beperkt bestendig tegen mechanische inwerking.
Geschikt als vloercoating zijn onder meer epoxyhars, polyurethaan of beschermingslagen op silicaatbasis.
Vers beton moet minimaal 28 dagen hebben uitgehard wil de beschermingslaag goed hechten. Daarom is een vloercoating vooral geschikt voor nieuwe gebouwen mits het wordt aangebracht voordat de koeien erin komen. Zo’n laag aanbrengen in een bestaande stal is lastig.
Een goede voorbehandeling van het beton voor het aanbrengen van de coating is essentieel. Het oppervlak moet vlak, schoon en droog zijn om de coating te laten hechten – oneffenheden moeten er afgeslepen worden. Vervolgens moeten vet- en eiwitresten uit de poriën worden verwijderd, bijvoorbeeld met fosforzuren. Dan moet het oppervlak nog met water worden afgespoeld en gedroogd. Pas dan kun je de vloeibare coating aanbrengen. Bij enkele systemen bestaat deze uit een combinatie met een grondlaag. Andere producten moeten tweemaal of vaker worden aangebracht. Ook bij deze varianten duurt het meerdere dagen voordat de coating goed is uitgehard. Epoxyhars bijvoorbeeld is pas na zeven dagen zuurbestendig.
Beoordeling: veel voorbereiding, lange wachttijd, matige weerstand tegen mechanische aanraking.
Samengevat: wat past bij je bedrijf?
Bij het beslissen over hoe de voergang er de komende jaren uitziet, liggen diverse keuzes voor. Moet de vernieuwde voergang zo lang mogelijk meegaan? Moet hij zo snel mogelijk weer in gebruik genomen kunnen worden? Ben ik zelf voldoende technisch onderlegd om de voergang zorgvuldig te vernieuwen? Kies de opties die het best bij je bedrijf passen.
Voor elke optie voor voergangvernieuwing geldt: de kwaliteit van de montage is bepalend voor de levensduur. Als je niet met zorg en precisie aan het werk gaat, kun je er vergif op innemen dat de slijtage hoog is. Als je niet zeker weet of je het zelf goed genoeg kunt, besteed de voergangvernieuwing dan liever uit aan vakmensen.
In ’t kort
- Voor het vernieuwen van de voergang zijn er verschillende mogelijkheden.
- Een wondermiddel is er niet. Iedere optie heeft voor- en nadelen.
- De kwaliteit van de montage of aanbrenging is bepalend voor de levensduur.
- Bij rvs-platen of tegels is het wenselijk de voergoot eerst uit te frezen om hoogteverschil te voorkomen.
- Rvs-platen kunnen meteen na het monteren in gebruik worden genomen.
Tekst: Sophie Oehler
