Bij het vreten nemen koeien niet alleen plantendelen op, maar ook zand. Hoeveel zand is afhankelijk van het hygiëne-niveau bij de voederwinning en het voeren. Je zou denken dat dit leidt tot slijtage van de tandglazuur. Herkauwers kunnen dat echter met bepaalde gedragingen voorkomen.
Tijdens het vreten krijgen koeien niet alleen plantendelen binnen, maar ook aarde, stof en zand belanden vaak in de bek van de koe. Deze producten zouden kunnen zorgen voor meer slijtage aan de verhoudingsgewijs toch al korte tanden van het rund. Herkauwers hebben hiervoor zelf een preventief mechanisme ontwikkeld. Dat is gebleken uit een studie van een onderzoeksteam van de universiteit van Zürich.
Voorsorteren en spoelen
De onderzoekers beschrijven dat herkauwers het ‘spoelsysteem’ van hun pens gebruiken als preventieve maatregel tegen tandslijtage. Dit systeem zorgt ervoor dat het voer, voor het voor de tweede keer in de bek gekauwd wordt, vrij is van deeltjes die de tanden beschadigen, zoals zandkorrels. Bij de eerste inname kauwen koeien maar kort op hun voer.
Nadat voer voor het eerst is gekauwd wordt het voer in de pens gespoeld met vloeistof en gesorteerd op grootte. Te grote deeltjes worden gespoeld met penssappen en naar het bovenste deel van de pens bewogen om vervolgens te worden herkauwd.
Met behulp van CT-scans bij geiten konden de onderzoekers zien dat zand dat bij het voer wordt opgenomen zich verzameld op bepaalde plaatsen in het maag- en darmstelsel. Ze konden aantonen dat in het bovenste deel van de pens, van waaruit voer weer wordt uitgebraakt voor herkauwen, duidelijk minder zand aanwezig was dan in het opgenomen voer. Het zand zinkt in de pens en verzamelt zich in de lebmaag, passeert de darm en wordt met de mest weer uitgescheiden.
“Organismen die zo’n ‘spoelsysteem’ hebben ontwikkeld, kunnen stoffen als zand probleemloos weer kwijt op natuurlijke wijze”, zegt Jean-Michel Hatt, één van de onderzoekers. De uitkomst van de studie geeft ook meteen een extra reden waarom herkauwers het voer bij de inname veel korter kauwen dan bij de tweede en derde keer herkauwen.
Overigens, de hardheid van tandglazuur van koeientanden is vergelijkbaar met die van tanden van de mens. Tandartsen in opleiding oefenen het boren daarom soms in koeientanden.
Tekst en foto: Katrin Berkemeier – Bron: Schweizer Bauer
