Kort hakselen van gras kan helpen bij het verminderen van de selecteerbaarheid van gemengde rantsoenen. Het winnen van kort gehakseld gras is echter een uitdaging. Waar kan het misgaan?
Vorig jaar ging het op meerdere bedrijven die gras kort laten hakselen fout. De graskuil, of het nu rijkuilen of sleufsilo’s betrof, gleed uit elkaar. Voor degenen die wel kort hakselen, maar dit probleem niet ondervonden hebben: een tijdje na inkuilen schuift het gras in een rijkuil naar links en rechts, de kuil dijt in de breedte uit, In het ergste geval ontstaat een ‘greppel’ op het midden van de kuil. In sleufsilo’s zakt het gras naar voren – soms meerdere meters, afhankelijk van de hoogte van de kuil.
Het uitzakken van de kuil resulteert in hoge voederverliezen en vormt een risico voor de diergezondheid. Het is bij zulke kuilen vervolgens niet of nauwelijks mogelijk alle schimmelnesten uit het ingezakte snijvlak te halen voordat het gras de mengwagen in gaat. Al met al is een uitdijende kuil een duur inkuilongeluk dat beter voorkomen kan worden. Het nattere en korte gehakselde gras heeft een drogestofgehalte van slechts zo’n 27 procent. De eerste reactie is ‘onvoldoende gedroogd’.
Het gaat hier echter om een combinatie van factoren. Elite sprak met veehouders die uitdijende graskuilen bij de hand gehad hebben en specialisten over de mogelijke oorzaken.
Vroege, snelle oogst en korte THL
Als abnormale omstandigheden bij inkuilen, noemden de veehouders:
- Een zeer vroege snede met bovengemiddelde energie- en eiwitgehalten; benedengemiddelde waarden in de vezelfracties NDF en ADF. Kleverig gehakseld gras duidde op een hoog suikergehalte.
- Het doel was inkuilen met een korte theoretische haksellengte van 8 tot 10 millimeter.
- Beide voorgaande punten gingen samen met een snelle oogst (veldperiode korter dan tien uur vanwege plotseling voorspelde regen) en inkuilen op een eerdere snede, vaak vanwege een oogst in fases vanwege de grote in te kuilen oppervlakken.
- Geen van de veehouders had de indruk dat het aan gedroogde gras te nat was om in te kuilen en had dus niet minder dan 30 procent drogestof. Bij vastrijden waren er geen problemen. De kuil begon pas uit elkaar te glijden tijdens of zelfs na het fermentatieproces.
Geoogste gewas kritisch beoordelen
Over de oorzaken zijn de geïnterviewden het eens. Het gaat volgens hen om een ongelukkige samenloop van meerdere factoren. De samenhang wordt als volgt omschreven:
Het korter hakselen, dat met als doel minder selecteerbaarheid van het TMR wordt aanbevolen, komt neer op theoretische haksellengtes van minder dan tien millimeter bij veehouders die compact-TMR voeren. In klassieke TMR’s worden over het algemeen haksellengtes van 12 tot 40 millimeter aanbevolen. Welke haksellengte ook wordt nagestreefd, vergeet nooit dat het drogestofgehalte en het groeistadium van het aangedroogde gras zelf bepalend moeten zijn voor de haksellengte. Het optimum (maaien als de aren net beginnen te schieten, 22 procent ruwe vezels, aandrogen tussen 30 en 40 procent, veldperiode van 24 uur) is bij korte haksellengtes zelden haalbaar door het weer en de werkplanning. Het te oogsten materiaal is dikwijls te jong, te nat en/of te droog. Voor de juiste haksellengte voor een goede verdichting en fysieke stabiliteit van de kuil zijn de oude basisbeginselen, weliswaar situatieafhankelijk, nog altijd bepalend:
Hoe droger en ouder het gras gemaaid wordt, des te korter het gehakseld moet worden (bijvoorbeeld > 40 procent DS met > 25 procent ruwe vezels => theoretische haksellengte korter dan 10 millimeter). Kortere haksellengtes verhogen het risico op verliezen van perssappen en suikers en maken daardoor de verdichting makkelijker. Wederom geldt dat hoe natter en jonger het gras, hoe langer het gehakseld moet worden (bijvoorbeeld < 28 procent DS = > 20 millimeter theoretische haksellengte).
Naast het reduceren van het vrijkomen van perssappen, gaat het om ‘grip’. Dat ontbreekt bij zeer jong gemaaid gras door het lage vezelgehalte (amper lignine, oog verteerbaar). Om bij zeer jong gemaaid gras en natte silage toch houvast in de silo te hebben, is na inkuilen in dunne gelijkmatige lagen, een theoretische haksellengte van meer dan 20 millimeter nodig. Langere deeltjes in dunne lagen zorgen voor meer verbinding tussen de lagen dan korte homogene deeltjes.
Als de kuilen hoger zijn dan de silowanden of als wordt ingekuild op een vorige snede, neemt de kans op het uit elkaar glijden van de kuil toe. Vooral als pauzes ontstaan in de aanvoer en dan intensief doorverdicht wordt, ontstaan snel ‘dichtgesmeerde’ lagen. De volgende partij kan dan niet goed vastgereden worden op de dichtgesmeerde laag waardoor geen verbinding ontstaat tussen de lagen.
Samengevat
Het goed inschatten van het drogestofgehalte en de ‘grip‘ van het geoogste aan het begin en tijdens de oogst, is een must om de haksellengte en de inkuilvolgorde van de percelen te kunnen aanpassen voor of tijdens het inkuilen. Omdat hakselaars tijdens de grasoogst maar zelden met NIRS-sensoren zijn uitgerust, vanwege hogere slijtage van de lens, moet je afgaan op je gevoel.
Het te hakselen gras samenpersen in je vuist geeft een goede indicatie van de waarden. Knijp je het gras fijn en komt er sap door je vingers, dan is het drogestofpercentage lager dan 30 procent. Ervaren hakselaarchauffeurs hebben een fijn gevoel voor het te hakselen materiaal. Communicatie en vertrouwen, zijn nodig om tot het beste resultaat te komen.
Tekst en foto’s: Katrin Berkemeier
