De schoftboom van de ligboxen moet op veel melkveebedrijven in hoogte worden versteld. Wat is de juiste hoogte en hoe kan de schoftboom worden aangepast?
Bij de hoofdfoto: Golvende schoftbomen kunnen uitkomst bieden als de ligboxafscheidingen laag zijn. Vraag jezelf bij de overweging van golfschoftbomen af of met schoftboomverhogers hetzelfde resultaat haalbaar is. Golfschoftbomen bieden vooral bij lage boxafscheidingen uitkomst. Foto’s: Katrin Berkemeier
In veel oudere ligboxenstallen klopt de positie van de schoftboom niet (meer). De positie komt niet overeen met de grootte van de koeien. Dat veroorzaakt voor de koeien problemen bij het staan in de ligboxen alsook bij het gaan liggen en opstaan. Dat leidt tot twee gezondheidsproblemen:
1. Is de schoftboom te laag of te veel boven het ligoppervlak gepositioneerd, dan zijn de koeien gedwongen enkel met de voorpoten in de box te staan en met de achterpoten op de vloer. Dat verhoogt de belasting van de achterklauwen en werkt het optreden van zoolzweren in de hand.
2. Is de schoftboom te laag gepositioneerd, dan stoten veel koeien hun nek bij het gaan liggen, maar vooral bij het opstaan, aan de schoftboom. Dat leidt tot verwondingen, pijn, stress en daarmee tot angst om te gaan liggen. Het kan de ligtijd verkorten.
Ideale hoogte van de schoftboom berekenen
De formule voor de berekening van de ideale hoogte (verticale positie) van een massieve schoftboom is volgens de actuele aanbevelingen:
Rughoogte in cm* x 0,83
*gemeten in het midden van het kruisbeen
Oriënteer je bij de berekening aan de 10 procent grootste koeien binnen het koppel.
Voor de hoogtemaat geldt : onderkant boom tot sta-oppervlak van de voorklauwen in de ligbox. Bij diepstrooiselboxen moet de schoftboom niet vanaf het beton, maar vanaf de matrashoogte in het voorste deel van de ligbox gemeten worden.
Oriëntatiemaat :
- 1,25 m hoog voor middelgrootte Holstein-vaarzen (eerste lactatie)
- 1,30 m hoog voor middelgrootte Holstein-koeien
Juiste afstand tussen schoftboom en boxrand berekenen
De formule voor de ideale afstand tussen de schoftboom en de achterrand van de ligbox (horizontaal) is:
Rughoogte in cm x 1,2 – 5 cm
Oriëntatiemaat
- 2 m afstand voor middelgrote Holstein-vaarzen (eerste lactatie)
- 1,77 m afstand voor middelgrote Holstein-koeien
De schoftboom zou zich direct boven, of 2,5 tot 5 cm – vanuit de koe gezien – voor de knieboom (niet de kopboom) moeten bevinden. De horizontale afstand tussen schoftboom en kopboom mag niet kleiner dan 30 cm zijn.
De afstand tussen de schoftbomen van tegenover elkaar liggende boxen (kop-kop) moet minimaal de maat ‘rechte lijn tussen staartbeen en schoft’ hebben.
Koeien moeten met vier poten in ligbox kunnen staan
De schoftboom is juist afgesteld als:
- De koeien comfortabel, dus met een rechte rug en rechte kophouding, in rechte lijn en met alle vier de poten in de ligbox staan.
- De koeien kunnen opstaan zonder daarbij met de nek of hals de schoftboom te raken.
- De meerderheid van de koeien die in de boxen staat, niet in de boxen mest, maar op de vloer. Als tolerantiewaarde geldt vervuiling door mest in 15 procent van de ligboxen.
Verbouwen, wat kan en wat kan niet?
Ten eerste: Pas niet alle ligboxen tegelijk aan. Om de optimale afstelling van bestaande boxen te vinden, is het raadzaam eerst met vijf of tien ligboxen uit te proberen wat werkt.
Nooit: Een te lage schoftboom mag niet eenvoudigweg naar voren geschoven worden. Dan wordt de afstand tot de knieboom te groot en wordt de koe niet meer juist gestuurd als ze gaat liggen. Comfortabel gaan liggen is dan onmogelijk voor de koe. Is er helemaal geen knieboom, dan gaan de koeien te ver in de box liggen en hebben ze maar weinig ruimte om hun kop op te zwaaien bij het opstaan. Ze stoten zich aan de schoftboom of raken er met de rug onder klem wat een zeer hoog risico op letsel met zich meebrengt.
Als koeien met twee poten in de box staan, niet graag gaan liggen, letstel aan de gewrichten hebben of opstaan als een paard, moeten de boxafstellingen onder de loep worden genomen.
De schoftboom verhogen: Middels in de lengte op de ligboxafscheiding passende, gegalvaniseerde houders (buis, hoekijzer, U-beugels) kan de schoftboom omhoog versteld worden zonder dat de boxconstructie te veel stabiliteit verliest. Dit kan ook bij volledig hangende boxafscheidingen.
Spanband in plaats van schoftboom: Een spanband geeft een beetje meer mee dan een stalen boom, om de koeien echter juist te sturen moeten spanbanden door een oog op de boxafscheiding lopen of op de afscheiding geklemd worden. Daardoor kunnen ook banden door hun scherpte letsel veroorzaken als ze niet op de juiste hoogte zitten.
Golvende schoftboom: Golvende schoftbomen lijken in eerste instantie een comfortabele keuze, maar ook deze moeten op de juiste manier worden afgesteld. Een ligbox is immers een geheel dat goed functioneert als alle facetten juist op elkaar zijn afgestemd (positionering van de koe, ligbedhygiëne). Bij aanschaf van golvende schoftbomen moet je jezelf afvragen of het juist afstellen van de bestaande, rechte schoftboom niet tot hetzelfde resultaat zou kunnen leiden. Golvende schoftbomen kunnen bij zeer lage boxafscheidingen echter wel uitkomst bieden.
Tekst: Katrin Berkemeier
