Een exact afgestemde mineralenvoorziening op papier is goed. Het belangrijkst is echter wat ervan aankomt bij het voerhek en in de koe. Tien tips om te zorgen dat de mineralen in de koe komen.
Een toegespitste voorziening van mineralen en sporenelementen alsook vitaminen is essentieel om de diergezondheid, de vruchtbaarheid en de melkproductie op de lange termijn te waarborgen. Om aan de behoefte van elk dier op het bedrijf toegemoet te komen, moeten in ieder geval drie mineralenmixen worden gebruikt: een mix voor de melkgevende koeien, een mix voor de droge koeien en een mix voor het jongvee. Het verdelen van de kostbare mineralenmixen is een uitdaging, omdat het in verhouding om een kleine hoeveelheid gaat. Tien tips om te zorgen dat de mineralen in de koe komen.
1. Opslaan in zakken
Mineralenmengsels trekken vocht aan en moeten schoon, droog en donker worden opgeslagen. Worden mineralen als losse voercomponent ingekocht, dan is zakgoed aanbevelenswaardig. Bigbags staan meestal te lang open tot ze opgevoerd zijn.
2. Huismix
Een maatwerkmengsel, speciaal afgestemd voor jouw veestapel, helpt de dosering te verbeteren en daarmee te vereenvoudigen en selectie te voorkomen. In de regel zijn de mengsels meelvormig en volledig gemineraliseerd. Belangrijk is dat ze flexibel kunnen worden aangepast, wat bij nagenoeg elke ruwvoerwisseling nodig is (op basis van rantsoenberekening).
3. Exact doseren
In de ideale situatie worden de mineralen meegemengd met het TMR. Dan worden ze homogeen in het rantsoen verdeeld. Daarvoor is het nodig eerst de componenten waarvan relatief kleine hoeveelheden in het rantsoen gaan in de voermengwagen te storten en zo groot mogelijke hoeveelheden per component toe te voegen. Dat kan bijvoorbeeld als je een voormengsel maakt met mineralen en krachtvoer. Mineralen naderhand over het voer uitdoseren kost tijd en is foutgevoeliger. Stort de juiste hoeveelheid mineralen daarom over een bak mais en kiep die als geheel in de mengwagen. Koop mineralen in zakgoed van het juiste formaat, zodat je een vast aantal zakken kunt doseren en niet hoeft af te wegen.
4. Met de hand verdelen: maak voormengsel
Handmatig uitdoseren van mineralenmix is zeer onnauwkeurig. Ook hiervoor bestaat de mogelijkheid een bedrijfseigen mineralenmix te laten maken of een voormengsel met krachtvoer en mineralen te verdelen. Om selectieve voeropname te voorkomen, zouden de koeien vast in het voerhek moeten staan als je de mineralen of het mengsel uitdoseert.
5. Droge koeien als probleem
Een groot tekort ontstaat vaak in de droogstandsafdeling, bijvoorbeeld door een niet juist afgestemde mineralenmix te gebruiken of door het ontbreken of verouderd zijn van kuilanalyses. Melkziekte is het gevolg. Een nauwkeurige berekening (DCAB) en dosering is absoluut noodzakelijk. Bij vaker voorkomende problemen moet het droogstandsrantsoen op DCAB, kalium en calcium worden onderzocht. Als droge koeien alleen stro en krachtvoer krijgen, moet het krachtvoer volledig gemineraliseerd zijn.
6. Opfok niet vergeten
Bij jongvee wordt graag op mineralen bespaard. Dat kan later worden teruggezien in onder andere de vruchtbaarheid tot aan het tweede kalf. De vaarzen staan met ‘lege accu’. Bloedwaardes van vaarzen geven er uitsluitsel over of de mineralenvoorziening tijdens de opfok goed afgestemd was. Krijgen pinken de resten van de koeien, dan moet de samenstelling van dit restvoer regelmatig gecontroleerd worden, ook op selecteerbaarheid middels de schudbox. De voederwaarde van het restvoer moet worden opgewaardeerd.
7. Onder- en overvoorziening
Onnauwkeurig voeren en selectief vreten kunnen leiden tot mineralentekorten en overschotten. Dat wordt merkbaar in fases van hoge belasting, bijvoorbeeld rond de afkalving en in de eerste 60 lactatiedagen. De grenswaarden verschillen per veestapel en mineraal. Laboratoriumanalyses van de voercomponenten of het rantsoen geven uitsluitsel. Vaak leiden bijvoorbeeld hoge gehalten ruw as in herfstkuilen tot een seleniumoverschot met als gevolg vergiftigingsverschijnselen. Bij selenium geldt niet dat veel ook veel helpt.
8. Bloed kan uitsluitsel geven
Bij vaker voorkomende problemen is de daadwerkelijke mineralenopname het best via het bloed te controleren. De kosten voor een bloedanalyse verschillen per parameter en laboratorium. Als regelmatig bloedonderzoek wordt gedaan als middel voor rantsoencontrole, is een onderzoek per groep een optie om kosten te besparen. Belangrijk is de juiste dieren selecteren en de resultaten delen met de dierenarts voor juiste interpretatie.
9. Likstenen
Likstenen kunnen bijdragen aan de mineralenvoorziening, maar de controle van de daadwerkelijke opname is extreem lastig. Zijn likstenen de enige mineralenbron, bijvoorbeeld in de wei of op een opfoklocatie, probeer dan in ieder geval grofweg het verbruik te monitoren. Noteer de datum waarop je een liksteen klaarlegt. Worden de mineralen aan het voerhek aangeboden, dan kunnen likstenen op de voergang worden gelegd voor onbeperkte opname.
10. Veelgemaakte fouten
Vaak gemaakte fouten in de mineralenvoorziening zijn ontoereikende mengnauwkeurigheid, voerselectie door de koeien, foutieve rantsoenberekeningen of ontbreken van voederwaardeanalyses van het ruwvoer. Bovendien: vaak wordt een controle op de mineralenvoorziening pas gedaan als er al problemen ontstaan zijn.
Tekst: Katrin Hilbk-Kortenbruck in samenwerking met R. Kortwinkel, A. Borgstede, N. Henke, F. Robusch en Dr. M. Eisert, Landbouwkamer Noordrijn-Westfalen (D) Foto: Christine Stöcker-Gamigliano
