Ligboxen met een matras vragen om regelmatig instrooien en degelijk management. Experts geven tips over welke strooisels genoeg vocht opnemen om gewrichtsontstekingen te voorkomen.
In de praktijk hebben veehouders nogal eens de voorkeur voor boxen met een koematras in plaats van diepstrooisel, omdat ze minder onderhoudsintensief zijn.
Bij tekortschietend onderhoud heeft de diergezondheid er echter meteen onder te lijden bij ligboxen met een mat. Daarom moet bij gebruik van deze ligboxen op de volgende punten worden gelet.
Twee keer per dag instrooien
Het kiemgehalte in de ligbox bereikt een hoogtepunt op 24 uur na het instrooien. Daarom moeten de matrassen tweemaal per dag worden ontdaan van mest en nat strooisel en voorzien worden van droog strooisel. Doel is een gelijkmatige strooisellaag in de boxen. Melk, urine en mest verontreinigen namelijk het ligoppervlak, vooral daar waar de uier ligt. Bovendien geven de koeien door zweten via hun huid vocht af. Het strooisel bindt vocht en voorkomt daarmee huidirritaties en andere vormen van schade. Bovendien ervaren koeien het liggen in nat strooisel als minder aangenaam en liggen ze dus minder. Voldoende liggen is echter van groot belang voor een goede melkproductie. De juiste technische hulpmiddelen kunnen het onderhoud van de boxen enorm vergemakkelijken. Denk daarbij aan een speciale boxenstrooier of een laad- en doseerbak. De kosten van de automatisering betalen zich vaak terug doordat het instrooien sneller en makkelijker gaat. Een kenmerk van stallen die te weinig worden bijgestrooid, is vaak dat het instrooiproces omslachtig is.
Wat is het juiste materiaal?
De vochtopname verloopt op het koematras zeer goed met vers, droog strooisel.
Stro/gehakseld stro/stromeel: Bij instrooien met stro is hoge kwaliteit van het stro noodzakelijk. Gebruik geen stro dat vochtig geperst is of stro dat schimmelt. Het materiaal moet kiemarm zijn. Lang stro is niet geschikt voor boxen met koematrassen. Het zuigt relatief weinig vocht op en wordt makkelijk uit de boxen gelopen. Gehakseld stro en stromeel gaan goed samen met de mesttechniek in de stal. Kort materiaal laat zich ook makkelijk verdelen in de box. Hoe fijner stro vermalen is, des te hoger is de vochtopname. Als stro op het melkveebedrijf wordt gemalen, is het absoluut nodig om stromeel droog onder een afdak of onder folie op te slaan. Stromeel kan in plastic balen worden gekocht. Dat is vrij prijzig, maar hygiënisch biedt het voordelen en bovendien kan het buiten worden opgeslagen. Reken met minstens 250 gram stro per dag per box als ondergrens. Daarmee kan voldoende vocht worden opgenomen en worden de gewrichten afdoende beschermd.
Zaagsel: Zaagsel van zachthout is geschikt om ligboxen mee in te strooien als het droog is. De koeien blijven bij degelijk onderhoud van de boxen schoon. Wel kunnen eventuele lange, scherpe houtdeeltjes de huid beschadigen. Je ziet dat in de vacht terug alsof een ‘scheergum’ is gebruikt. Dit effect zie je vooral bij boxen met te weinig strooisel. Het uit zich in haarloze, soms open wonden aan de tarsale en carpale gewrichten. Geschikter is zaagsel zonder lange deeltjes. Geschikt zaagsel herken je als je er een hand vol van pakt en die krachtig dichtknijpt. Veroorzaakt dat pijn in je hand, dan is het zaagsel niet geschikt. Het zaagsel moet droog zijn. Sla zaagsel niet op onder folie, dan wordt het namelijk vochtig en warm. Onder vochtige condities vermeerderen uierpathogenen en coliforme ziekteverwekkers zich snel. Het mastitisrisico stijgt dan. Zaagsel in zakken is ook een stuk duurder, maar heeft in hygiënisch opzicht voordelen en kan buiten worden opgeslagen. Bij zaagsel wordt uitgegaan van 400 tot 500 kg per ligbox per jaar. Dat is 1,1 tot 1,3 kg per dag. Daalt de hoeveelheid zaagsel die ingestrooid wordt tot aanzienlijk onder deze normen, dan zullen verwondingen aan de gewrichten toenemen. Zaagsel is van nature zuur. Coliforme kiemen vermeerderen zich in een zuur milieu bijzonder snel.
Tip: Met de toevoeging van kalk kan de pHwaarde van zaagsel op z’n minst worden geneutraliseerd om coli-mastitis te voorkomen. Als kalk aan het strooisel wordt toegevoegd is het raadzaam een dipmiddel met bijvoorbeeld glycerine te gebruiken. Kalk heeft namelijk een sterk drogend effect, ook op de spenen.
Strooisel hygiënisch opslaan
Zolang strooisel wordt gewonnen zonder bijmengingen en in de opslag droog blijft, blijft ook het kiemgehalte laag. Maar let wel: ook een laag kiemgehalte kan in de stal door slecht afgestelde ligboxen en het besmeuren van het boxstrooisel met mest, drastisch stijgen. Het gevolg is een hogere ziektedruk. Sla strooisel dus droog op en bescherm het tegen ongedierte. Een extra voorraad voor in de box, waar de koe met haar kop ligt, mag niet voor meer dan twee dagen zijn. Het strooisel neemt daar namelijk vocht uit de stal op en wordt bevuild met stof en door speeksel van de koe die erboven ligt te herkauwen. Dat kan de hoge kwaliteit van het strooisel al flink verslechteren. Het mastitisrisico stijgt als mest van de stalvloer in de boxen komt en zich bevindt waar de koe met de uier gaat liggen. Daarom moeten de stalvloeren zo schoon mogelijk zijn. Theresa Hagemann in samenwerking met Prof. Marc
Tekst: Boelhauve, universiteit Soest (D), Svenja Westermann, landbouwadvies Grafschaft Hoya (D)
