Als er brand is in een stal, blijkt de oorzaak vaak een defect in de elektrische installatie of onbezonnen gedrag van de mens. Een brand in de stal resulteert meestal in grote schade. Hoe kun je een brand voorkomen en, in het ergste geval, wat moet je doen?
Een stalbrand, waarbij dieren het slachtoffer zijn, wordt niet zelden groot uitgemeten in de media. De dieren lijden zwaar en de economische schade is omvangrijk. De brandoorzaak wordt vaak niet achterhaald. Kun je brandschade minimaliseren voor de brand ontstaat? Kun je jezelf voorbereiden op het ergste en zo ja, welke aanpak is de juiste? Florian Diel van Universiteit Weihenstephan-Triesdorf (D) beantwoord deze vragen.
Elite: Wat zijn de hoofdoorzaken voor brand in koeienstallen en hoe goed beoordeelt u de al getroffen maatregelen op melkveebedrijven?
Florian Diel: Oorzaak nummer één is schade aan elektrische installaties, daarna komt onbezonnen gedrag, zoals bijvoorbeeld een warmtelamp te dicht op het strooisel of het plaatsen van een gloeiend hete machine of het lassen in de buurt van stro. Ook brandstichting en zelfontbranding van vers geoogst voer staan hoog in de lijst van brandoorzaken. Bedrijven zijn zeer uiteenlopend tegen brand beschermd. Lang niet elk bedrijf beschikt over een bliksemafleider, dat is een investering die altijd rendabel is. Machines en strooisel in aparte ruimtes opslaan is ook raadzaam.
Elite: Is de installatie van een rookmelder in de stal raadzaam?
Diel: tot nu toe zijn de in de handel verkrijgbare rookmelders niet geschikt voor stallen vanwege de hoge stof- en gasbelasting. In een aparte techniekruimte kan het dus wel. Rookmelders die wel geschikt zijn voor stallen, zijn in ontwikkeling. Ze zijn echter duur en vragen om regelmatig onderhoud. Wat zinvol is, in het bijzonder voor robotbedrijven, is een melder voor stroomuitval die dat via de smartphone meldt. Ook een overspanningbeveiliging, die bij blikseminslag in de buurt een overbelasting van het stroomnet voorkomt, is raadzaam. Altijd zinvol is om de bedrijfsspecifieke situatie eens te bekijken met een afgevaardigde van de brandweer.
Elite: Hoe kan ik me als veehouder het best voorbereiden op een eventueel geval van brand?
Diel: De belangrijkste eerste stap is je überhaupt bezighouden met het thema. Met eenvoudige dingen kan hier al veel bereikt worden. Loop met een kritische blik door de stal en stel jezelf de volgende vragen:
- Hoe ziet de mogelijke vluchtroute eruit?
- Welke deuren of andere openingen in de stal kunnen worden benut voor een rustige en georganiseerd verlopende redding van de dieren?
- Kan ik extra openingen creëren?
- Naar welke plekken buiten de stal kan ik de dieren drijven?
- Kan ik daarvoor snel een afrastering creëren?
Altijd zinvol is de stal en vluchtroutes eens te bekijken met de lokale brandweer. Mogelijk stellen ze dan zelf ook een plan van aanpak voor noodsituaties op. In geval van brand spaart dat waardevolle tijd uit. Een voordeel is als brandweerlieden getraind zijn voor het redden van dieren. Dan zorgen ze er bij nachtelijke brand bijvoorbeeld voor dat schijnwerpers zo zijn opgesteld dat deze koeien die uit de stal komen niet verblindt. Verblinding maakt het naar buiten drijven van koeien namelijk veel lastiger.
Elite: wat maakt het redden van dieren in geval van brand zo lastig?
Diel: als dieren zichzelf in veiligheid brengen, als ze dat überhaupt al doen, doen ze dat op een zeer laat moment. Ze voelen zich veilig in de stal en voelen er weinig voor zich te verplaatsen naar het onbekende gebied buiten de stal. Dat maakt reddingspogingen lastig. Dieren proberen terug te lopen en willen zich terugtrekken in het achterste deel van de stal. Dat komt onder meer doordat koeien minder scherp zien en tijd nodig hebben om hun waarnemingsvermogen aan te passen bij een overgang van donker naar licht. Schijnwerpers verblinden koeien snel en ze zien niets in de daar achter liggende donkerte. Daarom moet de brandweer er ’s nachts aan denken schijnwerpers niet direct op de staldeuren te richten. Weidebedrijven hebben hier een voordeel, omdat de dieren de weg naar buiten kennen.
Elite: Hoe kun je het redden van dieren vergemakkelijken?
Diel: een vluchtroute in de stal die ongeveer zo breed is als twee dieren en duidelijke looplijnen heeft, kan helpen. Daarvoor moet je in de stal snel alle dwarsdoorsteken kunnen afsluiten, dan is in geval van brand geen terugweg mogelijk. De voergang is geen geschikte vluchtroute.
Een andere, eenvoudige optie om een vluchtroute te creëren, is de mestafstortschacht voorzien van een sterke houten plaat om de achterliggende deur als vluchtweg te gebruiken. Zo’n plaat moet aan de onderkant van regels zijn voorzien om goed in de schacht te blijven liggen en aan de bovenkant van een rubbermat voor grip voor de koeien die eroverheen moeten. De plaat moet altijd nabij de afstortschacht staan of liggen.
Elite: wat moet je altijd in je achterhoofd hebben bij ver- of nieuwbouw met het risico op stalbrand in je achterhoofd?
Diel: Een zinvolle bouwtechnische maatregel vind ik twee staluitgangen die ver van elkaar liggen en bovendien ook zo ver mogelijk weg van de meest brandgevaarlijk plaatsen, zoals de strooiselopslag en de technische ruimte.
Elite: Vindt u dat brandveiligheidsregels uniform voorgeschreven moeten worden in plaats van bedrijfsspecifiek?
Diel: Dat zou wel zo makkelijk zijn. Naar mijn mening is het echter zo dat generieke oplossingen niet afdoende zijn om in oplossingen voor de uiteenlopende uitdagingen op het gebied van brandveiligheid op elk individueel bedrijf te voorzien. Bedrijfsspecifieke oplossingen vragen echter wel om ambtenaren met verstand van zaken.
Tekst: Silvia Lehnert in samenwerking met Florian Diel, Universiteit Weihenstephan-Triesdorf
Foto’s: Florian Diel
