Bij bloed in de melk wordt de koe vaak direct als uierziek geclassificeerd en behandeld. Dat is echter dikwijls niet nodig. Bloed in de melk kan meerdere oorzaken hebben. Tips voor de juiste aanpak.
Roodverkleuring van de melk is een duidelijk teken van een beschadiging van de barrière tussen bloed en uier. Melk met bloed wijkt af van de normale eigenschappen van melk en mag derhalve niet de tank in. Pas als de melk weer wit is, mag die in de tank. Het celgetal van de getroffen koe kan vervolgens nog dagen tot weken verhoogd zijn. Dat komt doordat het uierweefsel geneest. Maar waar komen de bloedingen in de uier überhaupt vandaan?
Bloed in de melk door verwondingen
Vaak zijn het invloeden van buitenaf, bijvoorbeeld stoten aan stalinrichting, rangordegevechten met andere koeien of sterke oedeemvorming rondom het afkalven die ertoe kunnen leiden dat kleine maar ook grote bloedvaten in de uier verwond raken. Dan komt bloed in de melkkanalen en is de roodverkleuring van melk herkenbaar. De mate van deze verkleuring hangt sterk af van de grootte van de verwonding en het aantal bloedvaten dat verwond is.
Weefselschade door toxine
Naast traumatische oorzaken, die te maken hebben met verwonding, zijn toxinen een oorzaak van bloedingen in de uier, waar vaak niet meteen aan gedacht wordt. Bacteriële toxinen van clostridia, stafylokokken en coliforme kiemen worden door de koeien opgenomen middels het voer. In de darm kunnen deze leiden tot plaatselijke ontstekingsreacties die de celverbindingen van de bloed-darmbarrière verstoren en zo de weg naar het bloed vrijmaken voor andere toxinen. Plekken waar deze bacteriële toxines vaak terechtkomen zijn de longen (pneumonie), de gewrichten (artritis), bindweefsel (flegmonen) en vooral de uier (mastitis, bloed in de melk). In de uier kunnen de toxinen haarvaten aangrijpen en beschadigen waardoor bloed in de melk komt. Mycotoxinen uit verschimmeld kuilvoer, hooi of stro kunnen ook het uierweefsel tussen bloedhaarvaten en de melkalveolen verstoren. In beginsel zijn bij door toxinen veroorzaakt bloed in de melk, zeer veel kleine weefselschades in de uier vast te stellen. Van buiten zijn door trauma’s of toxinen veroorzaakte bloedingen niet met zekerheid te onderscheiden. Ook bij toxinen is meestal slechts één kwartier getroffen. Bloed in de melk uit slechts één kwartier duidt dus ook de oorzaak niet aan.
Een aanduiding van verwonding van bloedvaten door traumatische oorzaken, kunnen bloedstolsels in de melk zijn, die soms een speenkanaal kunnen verstoppen en zo verstoringen veroorzaken tijdens de melking.
Tips voor omgaan met bloed in de melk
Wat te doen bij het zien van bloed in de melk? Oriënteer jezelf op de aanbevelingen voor eerste hulp: koelen, behandelen en beschermen tegen infectie. Dat betekent concreet:
- De melk van de getroffen koe separeren.
- Als bloedstolsels de melkstroom blokkeren het getroffen kwartier met de hand uitmelken. Let op: zie je vlokken of bloedstolsels?
- Een afgevallen of afgetrapt melkstel voor heraansluiten reinigen met water.
- Na het melken zorgvuldig de spenen dippen.
- Het hele kwartier met verkoelende zalf behandelen. Er zijn goede resultaten te behalen met homeopathische arnica- en smeerwortelhoudende koezalven die weefselgenezing ondersteunen.
- Zichtbare verwondingen reinigen, desinfecteren en indien mogelijk afdekken met toegelaten sprays of zalven.
- Het melkstel desinfecteren voordat deze weer wordt aangesloten aan de volgende koe.
Uitmelken of niet?
Moet je de koe uitmelken als de melk bloederig is of de melk in de uier laten zitten? Hierover circuleren uiteenlopende adviezen. Een verhoogde binnendruk kan kleine bloedvaten sluiten en de bloeding stoppen. Garantie op resultaat is er niet voor deze methode. Laat je de melk langere tijd in de uier, dan verhoogt dat het mastitisrisico. Daarom is de koe uitmelken aan te bevelen. Ook aanbevelenswaardig is het toedienen van een pijnstillend en ontstekingsremmend medicament. Dat damt de lokale ontstekingsprocessen in en verzacht de pijn, wat een gunstig effect heeft op het genezingsverloop en het welbevinden van het dier verbetert. Er bestaan preparaten zonder wachttijd voor melk, zodat de melk direct weer in de tank kan zodra het melksecreet weer genormaliseerd is. Als de bloeding zeer sterk is of aanhoudt, kan in overleg met de dierenarts gekozen worden voor een bloedstollend middel gedurende meerdere dagen.
Bloed in de melk voorkomen
Om bloed in de melk te voorkomen, is het belangrijk dat de stal niet overbezet is. Dieren met hoorns kunnen het best apart gehuisvest worden, maar dat is op de meeste bedrijven niet mogelijk. Dat maakt kalveren onthoornen en het resultaat van de onthoorning controleren belangrijk. Fokken op hoornloze koeien kan hier uitkomst bieden. Om bloedingen in de uier als gevolg van toxinen te voorkomen, is een goede voerkwaliteit van groot belang. Zorg ervoor dat beschimmeld en bedorven voer nooit bij de koeien komt. Dat is niet alleen met het oog op het vermijden van bloedingen in de uier van groot belang.
De koe is niet uierziek
Bloed in de melk betekent niet meteen mastitis. De koe is dus ook niet meteen uierziek. Zolang er enkel bloed in de melk zichtbaar is, bevat de melk geen mastitisverwekkers. Mastitis kan echter wel samengaan met bloed in de melk. Anderzijds kan bloedige melk wel omslaan naar mastitis, omdat het beschermingsmechanisme van het uierepitheel verstoord is en indringende verwekkers niet meer geweerd kunnen worden. Echter, pas als er klinische symptomen, bijvoorbeeld een hard kwartier of vlokken in de melk, worden waargenomen, moet er op basis van bacteriologisch onderzoek met antibiotica worden behandeld. Tip: gebruik bij voorstralen een voormelkbeker met zwarte plaat om mogelijke melkvlokken als teken van mastitis van gestolde bloedproppen te kunnen onderscheiden.
In ’t kort
- Bloed in de melk kan komen door een verwonding of een toxische oorzaak hebben.
- Belangrijk is: De koe is niet meteen uierziek als de melk bloed bevat. Antibiotische behandeling is pas nodig bij klinische mastitissymptomen en een aangetoonde verwekker.
- Aanbevolen bij bloed in de melk: melk de uier volledig uit en verzorg het met verkoelende zalf.
Tekst: Wiebe Simon in samenwerking met Ines Leidel, dierenartsenpraktijk Leidel, Naundorf (D)
